βιβλιοκριτικη του παναγιωτη κουσιδη

στο μυθιστόρημα του Αριστοτέλη Παπανικολάου
"ο γυρισμός της ΄Ανοιξης"

Η λογοτεχνική βραδιά του Σαββάτου 20 Νοεμβρίου 2010 στο Επιμελητήριο της Αλεξανδρούπολης ήταν μια ανεπανάληπτη εμπειρία και μυσταγωγία. Το βιβλιοπωλείο Βαταμίδη, η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ροδόπης-΄Εβρου και ο Σύλλογος "Τρίγωνο ΄Εβρου" Αλεξανδρούπολης παρουσίασαν τη συμπληρωμένη επανέκδοση (2008) του μυθιστορήματος "ο γυρισμός της ΄Ανοιξης" του Αλεξανδρουπολίτη λογοτέχνη-συγγραφέα Αριστοτέλη Παπανικολάου.
Το ανεκτίμητο αυτό βιβλίο δεν είναι ένα απλό πεζογράφημα ούτε ένα κοινότυπο μυθιστόρημα. "ο γυρισμός της ΄Ανοιξης" είναι ένα υπέροχο λογοτέχνημα, ένα θεσπέσιο ποίημα-τραγούδι, ένας ποιητικός ύμνος στον εφηβικό-νεανικό έρωτα και στην αγάπη, ένα κύκνειο άσμα στην κουρσεμένη νιότη μας, ένα προσκύνημα στα γενέθλια χώματα του ΄Εβρου και της Αλεξανδρούπολης, μια ανοιξιάτικη αναλαμπή στα φθινοπωρινά όνειρα. Είναι ένα αυτοβιογραφικό κείμενο-πόνημα που γράφτηκε με την πένα του πηγαίου ταλέντου και το μελάνι της καρδιάς του συγγραφέα. Η λυρικότητα και η μουσικότητα του μυθιστορήματος αναβλύζει από τη μουσική παιδεία και μουσική αγωγή του συγγραφέα-καλλιτέχνη.
Με ευκολία αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης ότι η συγγραφή του μυθιστορήματος αυτού είχε ένα πολύ ισχυρό συναισθηματικό και ρομαντικό κίνητρο και ότι το κείμενο αυτό γράφτηκε μέσα σε μια ατμόσφαιρα ηλεκτρισμένης έξαψης και παραζάλης. Είμαι βέβαιος πως όταν έγραφε αυτό το πόνημα ξαναβίωνε τις συγκλονιστικότερες και συγκινητικότερες στιγμές του βίου του. Γι αυτό έχει ζωντάνια και αμεσότητα, συναισθηματικό πλούτο και ηφαιστειακό ξεχείλισμα τρυφεράδας. Για ένα πληγωμένο αγόρι (τον Νέστορα), που βίωσε σκληρά την απόρριψη, την άρνηση και το έλλειμμα αγάπης, αποτέλεσε θείο δώρο η προσφορά ανεπιτήδευτης αγάπης μιας έφηβης κοπέλας (της Αλκμήνης). Η φράση-κλειδί του σημειώματος του κοριτσιού "Νέστορα σ΄αγαπώ. Σ΄αγαπώ μέχρι τον ουρανό" θα μείνει ανεξίτηλη και βαθιά χαραγμένη στην καρδιά και στη μνήμη του συγγραφέα-Νέστορα.
Η συνάντηση με το παρελθόν, έπειτα από τριάντα χρόνια, στο παλιό Γυμνάσιο της Αλεξανδρούπολης, με τους συμμαθητές\τριες και το αντάμωμα του Νέστορα με την Αλκμήνη είναι ένα κορυφαίο κεφάλαιο του μυθιστορήματος. Στη συνάντηση αυτή όλες οι αισθήσεις και όλα τα συναισθήματα στήνουν τρελό χορό και όλα τα σήμαντρα του κόσμου ηχούν αναστάσιμα. Αυτή η υπέροχη τάξη του ΄59, αυτή η καλότυχη μεταπολεμική γενιά, κουβαλάει (όμως...) μέσα της, τόσο τις πίκρες και τους καημούς της μικρασιατικής τραγωδίας, όσο και τις πληγές του παγκοσμίου και του εμφυλίου πολέμου.
Ενθυμούμαι με νοσταλγία ότι οι δρόμοι μας (οδός Κωνσταντινουπόλεως του συγγραφέα και η οδός Παπαφλέσσα η δική μου) τέμνονταν και συναντιούνταν στη σιδηροδρομική γραμμή, απέναντι από τους μπαχτσέδες του Γιορνταμλή. Σ΄αυτή την ανθομύριστη γειτονιά μας, όπου μια φιλική κομπανία κιθαρωδών με τον Τέλη στο ακορντεόν τραγουδούσαν τα δειλινά ρομαντικές καντάδες της εποχής. Στην αλάνα του "Ποσιαδώνη" αυτής της γειτονιάς έπαιξα κι εγώ κάποιες φορές μπίλιες και τζιτζιλιά με την παρέα του Τέλη.
Εκείνα τα χρόνια οι νεανικές ευαισθησίες και ανησυχίες μας ήταν σαν λευκόφτερα περιστέρια που σπάθιζαν τους ουρανούς των ανέμελων καιρών της ανεπανάληπτης νιότης μας. Ο αγαπημένος φίλος και σύντροφος των γυμνασιακών και των σπουδαστικών μας χρόνων είχε πάντα μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου, ακόμα κι όταν χωρίσανε οι δρόμοι μας κι αλλάξαν οι πορείες μας. Από το σκληρό δίσκο του σπουδαστικού μας παρελθόντος (1959-1961) ανασύρω και αναπαράγω στη μνήμη μου την υπέροχη προσπάθειά μας να "φτιάξουμε" ένα τραγούδι (εγώ τους στίχους και ο Τέλης τη μουσική) για να πάρουμε μέρος και να διαγωνιστούμε στο φεστιβάλ τραγουδιού της Θεσσαλονίκης. Εκείνο που αχνοθυμάμαι είναι ότι το τραγούδι μας είχε αναφορές στη θάλασσα, στο πέλαγος, στο καράβι, στην πλώρη και στους γλάρους.
Με πόσο θάρρος, πόσο θράσος και πόσο κουράγιο χρειάστηκε να οπλιστούμε από τότε, ώστε να κινηθούμε στο χωροχρόνο μιας προσωπικής οδύσσειας και να οδηγήσουμε το σκάφος της ζωής μας στο απάνεμο λιμάνι της Ιθάκης μας. ΄Ομως, ο πόνος της νεανικής νοσταλγίας δεν θα ξορκιστεί, τα δεσμά του παρελθόντος και των αναμνήσεων δεν θα σπάσουν, η ασίγαστη αναζήτηση της χίμαιρας δεν θα γαληνέψει, η απανδόχευτη διαδρομή της ουτοπίας δεν θα διακοπεί. Η λύτρωση θα έρθει μόνο όταν χαθούν οι μνήμες και οι θύμησες, μόνο όταν θολώσει το μυαλό μας και παραλύσει το συναίσθημα, μόνο όταν ο αδυσώπητος χρόνος γίνει λυτρωτής της εφήμερης ύπαρξής μας, μόνο όταν το άγνωστο αλλά όχι μακρινό μέλλον θα μας κατατάξει στο τίποτε και στο κάποτε... ΄Ομως, μέχρι τότε οφείλουμε να αντιστεκόμαστε, να αγωνιζόμαστε και να ελπίζουμε με προσμονή, με εγκαρτέρηση και με αξιοπρέπεια... Τότε θα έχουμε και άλλους τέτοιους γυρισμούς της ΄Ανοιξης και θα χαίρεται από μακριά ο αγαπημένος μας καθηγητής-φιλόλογος του Γυμνασίου μας, ο αλησμόνητος Νότης Παναγιώτου και θα αισθάνεται μεγάλη περηφάνια και δικαίωση, ιδιαίτερα για τον μαθητή του συγγραφέα-λογοτέχνη Αριστοτέλη Παπανικολάου.-