τα golden boys και η αποδομηση του καπιταλισμου

Του Παναγιώτη Κουσίδη
e-mail: kousidp@yahoo.gr

Ο καπιταλισμός, τόσο ως οικονομικό, όσο και ως πολιτικοκοινωνικό σύστημα, θεμελιώνεται στην κυρίαρχη θέση του ατόμου μέσα στην κοινωνία. Επειδή όμως υπάρχει μια εγγενής αντίφαση στην ίδια την έννοια της κοινωνίας με αυτήν του άκρατου ατομισμού, το καπιταλιστικό μοντέλο φέρει μέσα του το σπέρμα της αυτοκαταστροφής. Αυτός ο άναρχος και ασύδοτος ατομισμός υπονομεύει τις πολιτικές, κοινωνικές και πολιτιστικές δομές της κοινωνίας. ΄Ενας από τους λόγους της αποδόμησης του καπιταλισμού είναι ότι τα ιδιωτικά ολιγοπώλια και οι πολυεθνικές αντικατέστησαν απλώς τα πρώην κρατικά μονοπώλια, αλλά συνεχίζουν να έχουν τα μειονεκτήματα, αφενός της αδυναμίας αυτορύθμισης της αγοράς και αφετέρου της μειωμένης ανταγωνιστικότητας λόγω λειτουργίας τους ως καρτέλ.
Κάποτε, οι οικογενειακές, ακόμα και οι πολυμετοχικές, εταιρείες είχαν ένα ισχυρό πρόσωπο ως πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο και αφού διέθεταν το πλειοψηφικό πακέτο είχαν και τον έλεγχο της πλειοψηφίας των μετόχων και της εταιρείας. Με τον καιρό όμως συντελέστηκε η αποπροσωποποίηση του κεφαλαίου και η σταδιακή αποδόμηση του καπιταλιστικού μοντέλου. Δηλαδή η μετάβαση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των μεγάλων εταιρειών και των τραπεζών σε ένα απρόσωπο πλέγμα μετόχων που δεν ταυτίζονται με την όποια εταιρεία της οποίας κατέχουν μετοχές, ενώ το χαρτοφυλάκιό τους μπορεί να αλλάξει από τη μια στιγμή στην άλλη. Το ρόλο του ιδιοκτήτη ανέλαβαν οι υπάλληλοι των ανώτερων κλιμακίων, δημιουργώντας μια ιδιότυπη κάστα-τάξη . Αυτή η άτυπη κατάληψη της ιδιοκτησίας επέτρεψε στην υπαλληλική τάξη να αποκτήσει πρόσβαση στο "βαθύ χρήμα" των εταιρειών, δημιουργώντας ένα πακέτο ηγεμονικών αμοιβών για τους εαυτούς τους. ΄Ετσι μετατράπηκαν από "white collars" (άσπρα κολλάρα) σε "golden boys" (χρυσά παιδιά, μάνατζερ). Αυτοί οι διευθυντές των εταιρειών, όσο πιο εντυπωσιακά αποτελέσματα των εταιρειών τους παρουσιάζουν, τόσο ευκολότερα δικαιολογούν τα τεράστια bonus-δώρα τους.
Στην πραγματικότητα τα golden boys είναι αυτά που δέχτηκαν ως αλεξικέραυνα την κριτική των πολιτών και των πολιτικών (Obama κ.ά.) για αποπροσανατολισμό των θυμάτων της οικονομικής κρίσης, ωσάν να είναι οι μοναδικοί υπεύθυνοι και υπαίτιοι για τα νεοφιλελεύθερα-μονεταριστικά τερτίπια και πονηρά παιχνίδια του καπιταλισμού. Για τους χαμένους της κρίσης που πληρώνουν τα "σπασμένα" δεν έχει μεγάλη σημασία η μορφή της ιδιοκτησίας και της τάξης του κεφαλαίου. Εκείνο που συμφέρει στις λαϊκές και μικρομεσαίες τάξεις είναι το μοντέλο της μεικτής οικονομίας, δηλαδή ολόκληροι τομείς της οικονομίας καί όχι μόνο απλές εταιρείες να κοινωνικοποιηθούν και να περάσουν στα χέρια του κράτους και στον έλεγχό του με νέα σύγχρονη μορφή, παρόλο που το κράτος δεν υπήρξε στο παρελθόν ο καλύτερος ιδιοκτήτης και επιχειρηματίας. Διότι μόνο η επανενεργοποίηση του κράτους και η δημιουργία ελεγκτικών μηχανισμών επί της αγοράς, θα επαναφέρουν τη ρύθμιση της αγοράς, που αποδείχτηκε μύθος ότι τάχα αυτορρυθμίζεται.
Η εναλλακτική πρόταση είναι: ή να γίνει η εξυγίανση, η αναδόμηση και η αναγέννηση του καπιταλισμού σε υγιείς βάσεις ή να επανέλθει ο κρατισμός και ο κρατικός παρεμβατισμός. Η καταστροφική αποδόμηση την οποία βιώνει σήμερα το καπιταλιστικό μοντέλο έχει ευρύτερες διαστάσεις από τις οικονομικές και τις πολιτικές. Οι προτεινόμενες οικονομικοπολιτικές αλλαγές δεν συνεπάγονται απαραίτητα επιστροφή σε αποτυχημένα συγκεντρωτικά και γραφειοκρατικά μοντέλα του κακού παρελθόντος, που οδήγησαν σε απαξίωση και κατάρρευση ολόκληρα καθεστώτα. Αλλά και η σημερινή κατάσταση, όπως εξελίσσεται, είναι εκτός ελέγχου. Αφενός η απαξίωση και υποτίμηση του δολαρίου και αφετέρου η χρηματοπιστωτική κατάρρευση των κύριων μηχανισμών έχουν οδηγήσει τη διεθνή οικονομία στα όρια του κραχ και σε μια μακρά περίοδο ύφεσης. Οι διεθνούς φήμης οικονομολόγοι προβλέπουν μια επερχόμενη επισιτιστική και διατροφική κρίση τεραστίων διαστάσεων. ΄Οσο η οικονομική κρίση και ύφεση βαθαίνει στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη, στην Ιαπωνία και σε άλλες περιοχές του πλανήτη, τόσο έρχονται στην επιφάνεια διαφωνίες ως προς τις πολιτικές που πρέπει να ακολουθηθούν στο εξής, ενώ παράλληλα εκφράζονται αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα των μέτρων που λαμβάνονται, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις και να απορροφηθούν οι κοινωνικοί κραδασμοί. Είναι σίγουρο ότι στο μέλλον τεράστιες θα είναι οι ανακατατάξεις σε διεθνές επίπεδο. Είναι ήδη δεδομένο ότι στη λειτουργία της οικονομίας, δημόσιας και ιδιωτικής, πολλά θα αλλάξουν και ότι αναμένεται με βεβαιότητα η αναδόμηση του καπιταλισμού.-